Петоустки

	Петоустки
	Класификация
царство:	Животни (Animalia)
подцарство:	Същински многоклетъчни (Eumetazoa)
(без ранг):	Двустранно симетрични (Bilateria)
инфрацарство:	Първичноустни (Protostomia)
тип:	Членестоноги (Arthropoda)
подтип:	Ракообразни (Crustacea)
надклас:	Oligostraca
клас:	Ichthyostraca
подклас:	Петоустки (Pentastomida)
	Научно наименование
	Pentastomida Diesing, 1836
	Петоустки в Общомедия
	[ редактиране ]

Петоустките (Pentastomida, от гръцки: pente – пет; stoma – уста) са подклас ракообразни животни. Всичките му представители водят паразитен начин на живот като жизнения им цикъл протича през няколко гостоприемника. Възрастните форми обитават дихателните пътища и белите дробове на гръбначни животни, предимно влечуги, а по малка част и при птици и бозайници. Известни са около 100 вида, голяма част от които обитават тропиците.

Видове[редактиране | редактиране на кода]

Подклас Pentastomida Diesing, 1836

- изкопаеми таксономични единици
  - †Aengapentastomum Walossek, Repetski & Maas, 2006
    - †Aengapentastomum andresi Walossek, Repetski & Maas, 2006
  - †Boeckelericambria Walossek & Müller, 1994
    - †Boeckelericambria pelturae Walossek & Müller, 1994
  - †Haffnericambria Walossek & Müller, 1994
    - †Haffnericambria trolmeniensis Walossek & Müller, 1994
  - †Heymonsicambria Walossek & Müller, 1994
    - †Heymonsicambria gossmannae Walossek & Müller, 1994
    - †Heymonsicambria kinnekullensis Walossek & Müller, 1994
    - †Heymonsicambria repetski Walossek & Müller, 1994
    - †Heymonsicambria scandia Walossek & Müller, 1994
    - †Heymonsicambria taylori Walossek, Repetski & Müller, 1994

Таксон Eupentastomida Waloszek, Repetski & Maas, 2006
Разред Cephalobaenida Heymons, 1935
- Семейство Cephalobaenidae Fain, 1961
  - Cephalobaena Heymons, 1922
    - Cephalobaena freitarsi (Motta & da Silva Gomes, 1968)
      - = Travassostulida acutiacanthus Gomes & da Silva Motta, 1968
    - Cephalobaena giglioli (Hett, 1924)
    - Cephalobaena tetrapoda Heymons, 1922
      - = Cepahlobaena recurvocauda da Silva Motta, 1963
  - Mahafaliella Gretillat, Brygoo & Domergue, 1962
    - Mahafaliella tetrapoda Gretillat, Brygoo & Domergue, 1962
    - Mahafaliella venteli da Silva Motta, 1965
  - Raillietiella Sambon, 1910
    - = Gretillatia da Silva Motta, 1965
    - Raillietiella aegypti Ali, Riley & Self, 1982
    - Raillietiella affinis Bovien, 1927
    - Raillietiella agocai Tubangui & Masilungan, 1936
    - Raillietiella ampanihyensis Gretillat, Brygoo & Domergue, 1962
    - Raillietiella amphiboluri Mahon, 1954
    - Railietiella bicaudata Heymons & Vitzthum, 1935
    - Raillietiella bufonis Ali, Riley & Self, 1982
    - Raillietiella boulengeri (Vaney & Sambon, 1910)
    - Raillietiella boulengeri var. spiralis Heymons, 1939
    - Raillietiella cartagenensis Ali, Riley & Self, 1985
    - Raillietiella chamaeleonis Gretillat & Brygoo, 1959
    - Raillietiella chautedeni Fain, 1960
    - Raillietiella congolensis Fain, 1960
    - Raillietiella crotali Ali, Riley & Self, 1984
    - Raillietiella frenatus Ali, Riley & Self, 1980
    - Raillietiella furcocerca (Diesing, 1835)
      - = Raillietella gomesi da Silva Motta, 1963
    - Raillietiella gehyrae Bovien, 1927 – Indonesia
    - Raillietiella gowrii Rajula & Rajendran, 1970
    - Raillietiella hebithamata Self & Kuntz, 1960
    - Raillietiella hemidactyli Hett, 1934 – SE Asia
    - Raillietiella indica Gedoelst, 1921
    - Raillietiella kochi Heymons, 1926
      - = Raillietiella shipleyi Heymons, 1926
    - Raillietiella mabuiae Heymons, 1922
    - Raillietiella maculatus Rao & Hiregauder, 1959 – India
    - Raillietiella mediterranea (Hett, 1915)
    - Raillietiella morenoi Abreu-Acosta, Foronda Rodriguez, Valladares & Casanova, 2006
    - Raillietiella orientalis (Hett, 1915)
    - Railletiella spiralis Hett, 1923
    - Raillietiella trachea Riley, Oaks & Gilbert, 2003
  - Rileyella Spratt, 2003
    - Rileyella petauri Spratt, 2003
- Семейство Reighardiidae Heymons, 1935
  - Hispania Martínez et al., 2004
    - Hispana vulturis Martínez et al., 2004
  - Reighardia Ward, 1899
    - Reighardia lomviae Dyck, 1975
    - Reighardia sternae Diesing, 1864
Разред Porocephalida Heymons, 1935
- Надсемейство Lingulatoidea Heymons, 1935
- Семейство Linguatulidae Heymons, 1935
  - Linguatula Frölich, 1789
    - Linguatula dingophila Johnson, 1910
    - Lingulatula nuttali Sambon, 1922
    - Lingulatula recurvata Diesing, 1850
    - Linguatula serrata Frölich, 1789
      - = Taenia rhinaris Meyer, 1789
      - = Taenia capraea Abildgaard, 1789
      - = Polystoma serratum Goeze, 1803
      - = Linguatula denticulata Rudolphi, 1805
      - = Polystoma taenoides Rudolphi, 1809
      - = Prinoderma rhinarium Rudolphi, 1810
      - = Prinoderma lanceolata Cuvier, 1817
      - = Pentatsoma emarginatum Rudolphi, 1819
      - = Pentastoma fera Creplin, 1829
- Семейство Subtriquetridae Fain, 1961
  - Subtriquetra Sambon, 1922
    - Subtriquetra megacephala (Baird, 1853)
    - Subtriquetra rileyi Junker, Boomker & Booyse, 1998
    - Subtriquetra shipleyi Hett, 1924
    - Subtriquetra subtriquetra (Diesing, 1835)
- Надсемейство Porocephaloidea Fain, 1961
- Семейство Porocephalidae Fain, 1961
  - = Armilliferidae Fain, 1961
  - Armillifer Sambon, 1922
    - = Ligamifer Heymons, 1932
    - Armillifer agkistrodontis Self & Kuntz, 1966
    - Armillifer armillatus (Wyman, 1845
      - = Linguatula constrictor Pruner, 1847
      - = Linguatula diesingii van Beneden, 1849
      - = Pentastomum euryzonum Diesing, 1850
      - = Nematoideum hominis (viscerum) Diesing, 1851
      - = Pentastomum polyzonum Harley, 1857
      - = Pentastoma leonis Wedl, 1863
      - = Pentastomum protelis Hoyle, ????
    - Armillifer grandis Hett, 1915
    - Armillifer mazzai (Sambon, 1932)
    - Armillifer moniliformis (Diesing, 1835)
      - = Pentastoma wedlii Cobbald, 1866
      - = Pentastoma aonycis Macalister, 1877
    - Armillifer moniliformis var. heymonsi (Sambon, 1922)
  - Cuberia Kishida, 1928
    - Cuberia armulata (Baird, 1853)
      - = Pentastoma multicinctum Harley, 1857
    - Cuberia pomeroyi (Woodland, 1921)
  - Gigliolella Chaubard & Choquet, 1954
    - Gigliolella brumpti (Giglioli, 1922)
  - Kiricephalus Sambon, 1922
    - Kiricephalus clelii Riley & Self, 1980
    - Kiricephalus coarctatus (Diesing, 1850)
      - = Porocephalus seurati Neveu-Lemaire, 1900
      - = Porocephalus herpetodryados Shipley, 1905
      - = Porocephalus globicephalus Hett, 1915
    - Kiricephalus constrictor Riley & Self, 1980
    - Kiricephalus gabonensis Riley & Self, 1980
    - Kiricephalus pattoni (Stephens, 1908)
    - Kiricephalus tortus (Shipley, 1898)
  - Porocephalus Humboldt, 1811
    - Porocephalus basilicus Riley & Self, 1979
    - Porocephalus benoiti Fain, 1960
    - Porocephalus clavatus (Wyman, 1845)
      - = Pentastomum didelphidis virginianae Leidy, 1850
      - = Pentastoma imperatoris Macalister, 1875
    - Porocephalus crotali Humboldt, 1811
      - = Polystoma proboscideum Rudolphi, 1812
      - = Pentastoma subcylindricum Diesing, 1835
    - Porocephalus dominicana Riley & Walters, 1980
    - Porocephalus stilesi Sambon, 1910
    - Porocephalus subulifer (Leuckart, 1860)
      - = Porocephalus cercopitheci Breinl & Hindle, 1909
      - = Porocephalus bouvieri Vaney & Sambon, 1910
    - Porocephalus tortugensis Riley & Self, 1979
- Семейство Sebekiidae Fain, 1961
  - = Diesingidae Fain, 1961
  - Agema Riley, Hill & Huchzermeyer, 1997
    - Agema silvaepalustris Riley, Hill & Huchzermeyer, 1997
  - Alofia Giglioli, 1922
    - Alofia ginae Giglioli, 1922
    - Alofia merki Giglioli, 1922
    - Alofia parva Riley & Huchzermeyer, 1995
    - Alofia platycephala (Lohrmann, 1889)
  - Diesingia Sambon, 1922
    - Diesingia kachugensis Sambon, 1922
    - Diesingia megastoma (Diesing, 1835)
  - Elenia Heymons, 1932
    - Elenia australis Heymons, 1932
    - Elenia travassosi Heymons
  - Leiperia Sambon, 1922
    - Leiperia australis Riley & Huchzermeyer, 1996
    - Leiperia cincinnalis Sambon, 1922
  - Pelonia Junker & Boomker, 2002
    - Pelonia africana Junker & Boomker, 2002
  - Sambonia Noc & Giglioli, 1922
    - Sambonia lohrmanni (Sambon, 1910)
    - Sambonia parapodum (Self & Kuntz, 1966)
    - Sambonia solomenensis (Self & Kuntz, 1957)
    - Sambonia varani (Self & Kuntz, 1957)
  - Sebekia Sambon, 1922
    - Sebekia cesarisi Giglioli, 1922
    - Sebekia divestei Giglioli, 1922
    - Sebekia johnstoni Riley, Spratt & Winch, 1990
    - Sebekia mississippiensis Overstreet, Self & Vliet, 1985
    - Sebakia multiannulata Riley, Spratt & Winch, 1990
    - Sebakia novaguineae Riley, Spratt & Winch, 1990
    - Sebekia oxycephala (Diesing, 1835)
    - Sebekia purdieae Riley, Spratt & Winch, 1990
    - Sebekia samboni Travassos, 1924
    - Sebekia wedli Giglioli, 1922
  - Selfia Riley, 1994
    - Selfia porosus Riley, 1994
  - Waddycephalus Sambon, 1922
    - Waddycephalus teretiusculus (Baird, 1862)
    - Waddycephalus vitensis Heymons, 1932

nomina dubia
- Alofia adriatica Hirst, 1922
- Alofia indica von Linstow, 1906
- Elenia lialisi Heymons, 1939
- Pentastoma gracile Diesing, 1835
- Pentastomum crocidurae Parona, 1889
- Pentastomum najae sputatricis Leuckart, 1860
- Porocephalus siamensis Koch, 1906
- Raillietiella geckonis Diesing, 1850
- Sebekia acuminata Travassos, 1924
- Sebekia jubini Vaney & Sambon, 1910
- Sebekia samboni Travassos, 1924

Описание[редактиране | редактиране на кода]

Тялото на петоустките е несегментирано, дълго и снабдено с 2 – 4 кукички, обвито с хитин. Кукичките представляват рудиментирани крайници. Имат широк главогръд и удължено коремче.

Храносмилателната система е съставена от уста, тръбовидно черво и завършва с анус. Липсва дихателна, кръвоносна и отделителна система. Притежават добре развит мозък.

Жизнен цикъл[редактиране | редактиране на кода]

Петоустките са разделнополови животни. Яйцата се поглъщат от междинните гостоприемници, излюпват се в червата и проникват през стената им в телесната кухина. Капсулират се в черния дроб. Ларвите притежават хитинови шипчета, с които се залавят за гостоприемника. Полова зрелост достигат едва в крайния гостоприемник.

Литература[редактиране | редактиране на кода]

А. Германов, „Приложна зоология“, Земиздат 1992, ISBN 954-05-0187-3, стр.113 – 114