Дебют (шахмат): Разлика между версии

от Уикипедия, свободната енциклопедия
Изтрито е съдържание Добавено е съдържание
м Премахната редакция 5776762 на Fadams (б.)
Ред 171: Ред 171:


[[Категория:Дебюти| ]]
[[Категория:Дебюти| ]]
[[Категория:Добри статии]]


{{Link FA|pl}}
{{Link FA|pl}}

Версия от 14:06, 7 юли 2013

Фигурите са наредени на дъската. Предстои дебютът на партията

Дебют (или начало) в шахмата се наричат първите няколко хода на играта.

Тя се дели основно на дебют, мителшпил и ендшпил и в този смисъл дебютът продължава обикновено до 15-тия - 20-тия ход. Определящи за вида на дебюта обаче са първите 3-4 хода. Много от началата имат разклонения със свои собствени имена, например Атака „Созин“ в Сицилианска защита. Така, за да се определи вида на продължението трябва да се проследят повече ходове. Това е необходимо и за определяне вида на началото при закритите дебюти, тъй като там често се започва по един начин и след разместване на ходовете от основната схема се получава на практика друго начало.

Гамбит се нарича такова начало, в което една от двете страни предлага жертва на фигура - обикновено пешка. Ответната страна има право да приеме или да откаже жертвата.

Цели на дебюта

В хода на дебюта се преследват основно няколко цели.

  1. Развитие на фигурите — те трябва да заемат позиции, чрез които да влияят на играта; да имат голям обхват на действие (това се осъществява, когато те заемат по-централни полета), да поддържат собствените фигури или да атакуват позицията на противника. В този смисъл не е правилно самоцелното развитие на фигурите.
  2. Заемане на центъра — целта е да се заеме устойчиво центъра (полетата e4, d4, e5, d5) с помощта главно на пешки и евентуално леки фигури (кон и офицер). Не се препоръчва заемането на центъра, ако той не може да се задържи. Според някои по-модерни схващания за предпочитане е по-късното заемане на центъра, чрез контролирането му от разстояние със своите фигури и последващо подриване на неприятелския център (виж напр. Защита „Алехин“)
  3. Осигуряване на надеждно укритие за царя — в началната си позиция царят е подложен лесно на атаки, затова е наложително изграждане на укритие — главно чрез рокада.
  4. Пешечни слабости — много дебюти избягват създаването на пешечни слабости — изолирани, сдвоени или изостанали пешки: те често стават обект на контраигра от страна на противника. Други дебюти приемат създаването на пешечни слабости, получавайки като компенсация по-динамична и разнообразна игра.
  5. Стратегическо планиране на партията — освен непосредствените цели на дебюта, партията трябва да се планира с оглед на развитието в мителшпила. Това включва отваряне и заемане на вертикали, създаване на пешечни слабости у противника, осигуряване на контрол върху ключови полета, главно в центъра, тактически смени на фигури — например по-слабоактивна за по-активна фигура или за получаване на двойка офицери. Важно е също и получаването на пространствен превес в центъра или по фланговете, където впоследствие може да се развие атака на противника.

Някои прости правила

abcdefgh
8
черен топ на бяло поле a8
черен кон на черно поле b8
черен офицер на бяло поле c8
черен цар на бяло поле e8
черен офицер на черно поле f8
черен кон на бяло поле g8
черен топ на черно поле h8
черна пешка на черно поле a7
черна пешка на бяло поле b7
черна дама на черно поле e7
черна пешка на бяло поле f7
черна пешка на бяло поле h7
черна пешка на бяло поле c6
бял офицер на бяло поле d5
черна пешка на черно поле g5
бяла пешка на черно поле d4
бяла пешка на бяло поле e4
черна пешка на черно поле f4
бял кон на бяло поле f3
бяла пешка на бяло поле a2
бяла пешка на черно поле b2
бяла пешка на бяло поле c2
бяла пешка на бяло поле g2
бяла пешка на черно поле h2
бял офицер на черно поле c1
бяла дама на бяло поле d1
бял цар на черно поле e1
бял топ на бяло поле h1
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Морфи-Найт след 6. ... с7-с6
  • Придвижвайте най-напред централните пешки, така че офицерите да могат да се развият.
  • Развивайте най-напред леките фигури (кон и офицер), развивайте коня преди офицера от едноименния фланг.
  • Осигурете защита на царя, главно чрез рокада колкото се може по-рано и преди да започнете атака.
  • Избягвайте да включвате дамата в началния стадий на играта, за предпочитане е да завършите най-напред развитието и да направите рокада.
  • За да не губите време (темп) местете по възможност всяка фигура само по един път преди да завършите развитието.
  • Всеки ваш ход трябва да е насочен към завземане на центъра, поддържане на собствените фигури и атака на противниковия цар.


Приет царски гамбит-гамбит на коня

Пол Морфи-Найт, Нови Орлеан, 1856 г.

abcdefgh
8
черен топ на бяло поле a8
черен кон на черно поле b8
черен офицер на бяло поле c8
черен кон на бяло поле g8
черен топ на черно поле h8
черна пешка на черно поле a7
черна пешка на бяло поле b7
черен цар на черно поле e7
черна пешка на бяло поле h7
черна пешка на бяло поле c6
черна дама на черно поле f6
черен офицер на черно поле h6
бял кон на черно поле e5
бяла дама на бяло поле h5
бяла пешка на черно поле d4
бяла пешка на бяло поле e4
черна пешка на черно поле f4
черна пешка на черно поле h4
бяла пешка на бяло поле a2
бяла пешка на черно поле b2
бяла пешка на бяло поле c2
бяла пешка на бяло поле g2
бял офицер на черно поле c1
бял топ на бяло поле f1
бял цар на черно поле g1
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Морфи-Найт след 11. ... Oh6

Следната партия е един красноречив пример какви може да са последствията при неспазване правилата на дебюта. Белите са без топ на а1 и кон на b1 от самото начало на партията. Тук и по-долу е използвана алгебрична шахматна нотация:
1. e2-e4 e7-e5 2. f2-f4 e5:f4 3. Kg1-f3 g7-g5 4. Of1-c4 Дd8-e7 5. d2-d4 d7-d5 6. Oc4:d5 c7-c6
Тук Морфи прави жертва на фигура от общи позиционни съображения, въпреки че след това остава с офицер, а по-късно след 14. ход и с кон по-малко.
7. Od5:f7+ Де7:f7 8. Kf3-e5 Дf7-f6 9. Дd1-h5+ Це8-e7 10. h2-h4 g5:h4.

Десет хода до този момент черните играят в пълно противоречие с правилата: ходове само с пешки и дама, нито един ход с лека фигура, нито рокада. Въпреки многото ходове с пешки центърът е отстъпен на белите, а в допълнение — много пешечни слабости. Ето какво последва:
11. 0-0 Of8-h6 12. b2-b3 Kb8-d7 13. Oc1-a3 c6-c5 14. Tf1-d1 Kd7:e5 15. Oa3:c5 Це7-e6 16. Дh5-e8+ Kg8-e7 17. d4-d5x мат.

Видове дебюти

Различават се 3 вида дебюти:

  • открити — с първи ход 1. e2-e4 и отговор на черните 1. ... e7-e5;
  • полуоткрити — с първи ход на белите 1. e2-e4 и произволен друг ход на черните, различен от 1. ... e7-e5;
  • закрити - всички останали.

По-подробна класификация на шахматните дебюти е направена от сръбското издателство "Шаховски информатор" в тяхната "Енциклопедия на шахматните дебюти", възприета в целия свят. Там са представени "Кодове на шахматните дебюти", обозначени с латинските букви A, B, C, D и E и числа от 00 до 99. Така например кодът С45 съответства на Шотландска партия (виж и по-долу).

Открити начала

abcdefgh
8
черен топ на бяло поле a8
черен офицер на бяло поле c8
черна дама на черно поле d8
черен цар на бяло поле e8
черен офицер на черно поле f8
черен кон на бяло поле g8
черен топ на черно поле h8
черна пешка на черно поле a7
черна пешка на бяло поле b7
черна пешка на черно поле c7
черна пешка на бяло поле d7
черна пешка на бяло поле f7
черна пешка на черно поле g7
черна пешка на бяло поле h7
черен кон на бяло поле c6
бял офицер на бяло поле b5
черна пешка на черно поле e5
бяла пешка на бяло поле e4
бял кон на бяло поле f3
бяла пешка на бяло поле a2
бяла пешка на черно поле b2
бяла пешка на бяло поле c2
бяла пешка на черно поле d2
бяла пешка на черно поле f2
бяла пешка на бяло поле g2
бяла пешка на черно поле h2
бял топ на черно поле a1
бял кон на бяло поле b1
бял офицер на черно поле c1
бяла дама на бяло поле d1
бял цар на черно поле e1
бял топ на бяло поле h1
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Испанска партия, виж т. 1

Някои примери за открити начала:

  1. Испанска партия
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 Kb8-c6 3. Of1-b5 ...
  2. Италианска партия
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 Kb8-c6 3. Of1-c4 Of8-c5
  3. Защита на двата коня -
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 Kb8-c6 3. Of1-c4 Kg8-f6,
  4. Защита „Филидор“
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 d7-d6
  5. Шотландска партия
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 Kb8-c6 3. d2-d4
  6. Царски гамбит
    1. e2-e4 e7-e5 2. f2-f4 и тук често Of8-c5 (отказан царски гамбит)
  7. Руска партия
    1. e2-e4 e7-e5 2. Kg1-f3 Kg8-f6 и тук 3. Kf3:e5 ... или 3. d2-d4 ...

Полуоткрити начала

abcdefgh
8
черен топ на бяло поле a8
черен кон на черно поле b8
черен офицер на бяло поле c8
черна дама на черно поле d8
черен цар на бяло поле e8
черен офицер на черно поле f8
черен топ на черно поле h8
черна пешка на бяло поле b7
черна пешка на черно поле e7
черна пешка на бяло поле f7
черна пешка на черно поле g7
черна пешка на бяло поле h7
черна пешка на бяло поле a6
черна пешка на черно поле d6
черен кон на черно поле f6
бял кон на черно поле d4
бяла пешка на бяло поле e4
бял кон на черно поле c3
бяла пешка на бяло поле a2
бяла пешка на черно поле b2
бяла пешка на бяло поле c2
бяла пешка на черно поле f2
бяла пешка на бяло поле g2
бяла пешка на черно поле h2
бял топ на черно поле a1
бял офицер на черно поле c1
бяла дама на бяло поле d1
бял цар на черно поле e1
бял офицер на бяло поле f1
бял топ на бяло поле h1
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Сицилианска защита, Вариант Найдорф 2. Kf3 d6 3. d4 c:d4 4. K:d4 Kf6 5. Kc3 a6

Някои примери за полуоткрити начала:

  1. Сицилианска защита
    1. e2-e4 c7-c5, обикновено 2. Kg1-f3 ... и 3.d2-d4 c5:d4
  2. Френска защита
    1. e2-e4 e7-e6 2. d2-d4 d7-d5
  3. Защита „Каро-Кан“
    1. e2-e4 c7-c6 2. d2-d4 d7-d5
  4. Защита „Алехин“
    1. e2-e4 Kg8-f6 2. e4-e5 Kf6-d5 3. обикновено d2-d4 или c2-c4
  5. Защита „Пирц-Уфимцев“
    1. e2-e4 d7-d6 2. d2-d4
  6. Скандинавска защита
    1. e2-e4 d7-d5 2. e4:d5 Dd8:d5 3. Kb1-c3 Dd5-a5 (обикновено)

Закрити начала

abcdefgh
8
черен топ на бяло поле a8
черен кон на черно поле b8
черен офицер на бяло поле c8
черна дама на черно поле d8
черен цар на бяло поле e8
черен офицер на черно поле f8
черен кон на бяло поле g8
черен топ на черно поле h8
черна пешка на черно поле a7
черна пешка на бяло поле b7
черна пешка на бяло поле f7
черна пешка на черно поле g7
черна пешка на бяло поле h7
черна пешка на бяло поле e6
черна пешка на черно поле c5
черна пешка на бяло поле d5
бяла пешка на бяло поле c4
бяла пешка на черно поле d4
бял кон на черно поле c3
бяла пешка на бяло поле a2
бяла пешка на черно поле b2
бяла пешка на бяло поле e2
бяла пешка на черно поле f2
бяла пешка на бяло поле g2
бяла пешка на черно поле h2
бял топ на черно поле a1
бял офицер на черно поле c1
бяла дама на бяло поле d1
бял цар на черно поле e1
бял офицер на бяло поле f1
бял кон на черно поле g1
бял топ на бяло поле h1
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Дамски гамбит, Защита Тараш 3. Kc3 c5

Някои примери за закрити начала:

  1. Дамски гамбит
    1. d2-d4 d7-d5 2. c2-c4 e7-e6
  2. Староиндийска защита
    1. d2-d4 Kg8-f6 2. c2-c4 d7-d6 3.Kb1-c3 g7-g6
  3. Новоиндийска защита
    1. d2-d4 Kg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3.Kg1-f3 b7-b6 4. g2-g3
  4. Славянска защита
    1. d2-d4 d7-d5 2. c2-c4 c7-c6
  5. Защита „Нимцович“
    1. d2-d4 Kg8-f6 2. c2-c4 e7-e6 3.Kb1-c3 Of8-b4
  6. Английско начало
    1. c2-c4 e7-e5 или 1. c2-c4 c7-c5
  7. Холандска защита
    1. d2-d4 f7-f5 2. c2-c4 Kg8-f6 (обикновено)
  8. Дебют „Рети“
    1. Kg1-f3 d7-d5

Развитие на дебюта

Дебютите имат многобройни разклонения, които се изучават подробно от професионалните шахматисти. Много от тях имат собствени разработки на нетипични продължения в определен момент от дебюта, чрез което се стремят да постигнат превес над противника си още в началото. Получаването на такъв превес най-често е определящо за по-нататъшното развитие на партията. Тези разработки, най-вече от шахматисти на световно ниво — шахматни теоретици и състезатели — придвижват напред шахматната наука.

Вижте още

Източници

  • О. Нейкирх, А. Цветков, Шахматни дебюти, Изд. ДИ "Физкултура", София 1955
  • О. Нейкирх, А. Цветков, Шахматни дебюти (втора част), Изд. ДИ "Физкултура", София 1956

Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA